In onderstaande stukje heb ik het over ligfietsen in het algemeen, maar ik denk dat een groot gedeelte van de tekst ook opgaat voor gewone fietsers. Mijn denkraam is echter bezien vanuit de ligfiets.
We hebben in principe al de beschikking over een onderhoudsarme fiets: De Quest of de C-alleweder en tegenwoordig de Versatile. Maar dan moet je wel 12 tot 15 duizend gulden neertellen en ruimte hebben om zo’n 3 meter lang en 75 cm breed monster te kunnen plaatsen. Daarnaast vind ik deze fietsen niet algemeen genoeg en daarom niet representatief voor de gemiddelde ligfietser in NL.
Ik heb dan ook liever een normale tweewieler ligfiets in gedachte, die onder normale omstandigheden wordt gebruikt. Dus ik denk niet aan het mountainbiken door modderpoelen en zand.
Nu is zo’n fiets in gedachte al aardig te vervaardigen. Men neme een willekeurige ligfietsframe. We plaatsen daar twee wielen tussen met trommelremmen en het achterwiel bezit ook nog een versnellingsnaaf. Deze naaf is bijvoorbeeld een 5- 7- of 12-versnellings naaf, of als je voldoende geld over hebt de 14 versnellings Rohloff naaf. In het laatste geval moeten we de achtertrommelrem vervangen door een schijfrem. De ketting hadden we het liefst afgeschermd gehad, maar dan hadden we ook de behoefte aan een frame die daarmee om kan gaan. Dus behelpen we ons met een niet roestende ketting (zoals op de rainbow). Als versnellingshandle gebruiken we niet de gevoeliger gripshifts, maar de betrouwbaardere bar-ends voor onderstuur of de klikschakelaars voor bovenstuur. Het onderhoud zou dan moeten kunnen volstaan met wat olieen van de ketting en evt bijstellen van remmen en versnellingen. That’s it.
Maar de naaf en de trommelremmen hebben felle tegenstanders. En de grootste tegenstander is hun imago. Ooit een wielrenner gezien met een trommelrem? Dit relatief zware apparaat wordt als een zeer fout attribuut gezien. Een schijfrem op een mountainbike is OK, maar een trommelrem, die qua gewicht niet veel verschilt, is niet cool. Hetzelfde geldt voor de naaf. Je wordt uitgelachen bij het stoplicht. Het kreng wordt gezien als zwaar en energieslurpend apparaat. Of het waar is of niet, daar gaat het niet om. Het gaat om het gevoel. In dat opzicht gaat de goedkoopste vieze derailleur altijd sneller dan de meest wrijvingsarme nieuwe naaf. Want het gevoel laat de naaf wrijven en de derailleur soepel draaien. Daar kan geen test tegenop. Dus als jij bij het groene stoplicht alsnog de racefietser bijhoudt of voorbij fietst, is dat een uitzondering. Of ligt het aan je uitzonderlijke kracht dat je met dat soort spul nog die snelheden haalt. En daarmee is het geweten van de racefietser wat betreft de aanschaf van zijn superkleine hoefremmetjes of de mountainbiker met zijn vederlichte V-brakes of superstoere schijfremmen weer gesust.
Een ander bezwaar van de uitrusting is het gebruik in bergen. Trommelremmen bij bergaf geeft gloeiend hete remmen, wat niet goed is voor de rem. Daar zijn ze dus niet voor gemaakt. Zo ervoer Ymte Sybrandi ook bij een tocht met de Quest naar Duitsland. Van de naaf wordt als nadeel gezien het toegenomen gewicht tov een derailleur, het stilstaan van de trappers bij doorschakelen (erg rottig bergop), en ze willen nog wel eens erg kapot gaan bij zeer hoge druk (bergop) en dan doet het helemaal niets meer.
Het imago wordt voorts nog bevestigd door de montage op de fietsen en ligfietsen. Op de Alligt Swift is een naaf en nexus-rem gemonteerd. Wat mag, want dit is een fiets voor bedaagde rustig rijdende mensen. En de Nexus rem is dan wel niet een trommelrem, het is zelfs een vrij nieuw ontwerp, maar heeft als imago niet geschikt voor snelheidsduivels te zijn. Danny Siepman adviseert graag om op de Zephyr delta flyer een trommelrem te plaatsen. Hij betoogt er zelfs bij dat ze onderhoudsarm zijn, nooit blokkeren en asjes met industrielagers, dus zeer wrijvingsarm. Maar ook dat mag, want de Zephyr is een zelfbouwfiets en zelfbouwers doen wel meer vreemde dingen. Of de Flevo Rapido, met een enkelzijdige ophanging van de wielen ideaal voor een trommelrem (voor). Ondanks dat deze fiets inmiddels niet meer gemaakt wordt vind ik dit een voorbeeld waarbij de rem een in het oog springend en niet negatief onderdeel van de fiets betrof. De fiets lijkt gemaakt bij de trommelrem. Maar ook bij deze fiets mag het om dezelfde reden dat het bij de Zephyrs mag. Flevo is een merk die af en toe iets raars doet en daar past een snelle fiets met trommelrem perfect bij. En meestal worden veel driewielers uitgerust met trommelremmen, omdat de bevestiging zo lekker makkelijk uit te voeren is. Maar ook dat mag, want een driewieler is geen racefiets. Hoe snel hij ook mag zijn.
De enige ligfiets die het imago niet bevestigt is de in het begin genoemde uitzondering: de Quest. Deze heeft trommelremmen. Ze schijnen door het bedrijf zelf nog enigszins aangepast te zijn, maar het blijven trommelremmen. En de Quest is een fiets die echt op snelheid gemaakt is. Zeer goede stroomlijn, hoogwaardige Shimano uitrusting (105), en trommelremmen!. En ondanks die trommelremmen wilt iedere ligfietser het ding hebben en weet iedere ligfietser dat de Quest héél snel is. Er is één bezwaar (of is het juist een voordeel?): bij de Quest zijn de remmen nagenoeg niet te zien.
De naaf heeft het iets makkelijker. Deze wordt ook op de Hurri gemonteerd, wat wordt gezien als een pittig rakkertje. Maar een grote tegenstander van de naaf is Bram Moens, die ze verfoeit, met de reden: zwaar en een vreselijke snelheidsverlies door wrijving.
En toch zou de naaf wat meer medestanders kunnen krijgen. Hoe groot is het verschil in snelheidsverlies als je een jaar oude niet onderhouden naaf vergelijkt met een niet onderhouden jaar oude derailleur. Wedden dat de naaf wint bij de vermogentest én de hellingproef. Het is daarnaast ook de uitgesproken versnelling bij de bouw van een inwendige ketting (denk aan Flevonike Greenmachine). En dat kan de fiets een zeer snel karakter geven. Kijk bijvoorbeeld maar naar het plaatje (plaatje van een prototype forensfiets uit hpv-nieuws nr 3 2000) welke alleen te produceren is met een naaf. En dan vraag ik me ook nog af hoeveel zwaarder een naaf is tov een derrailleur. Rohloff heeft het vergeleken en het scheelt bijna niets. Daarbij is het aantal (uitwendige) onderdelen op de fiets veel kleiner. Een fiets met een Rohloff lijkt bijna leeg. Er is één bezwaar (of is het juist een voordeel?): Net zoals de trommelrem is de naaf op zijn mooist als hij niet te zien is.
De conclusies die ik na alle discussies op de mailinglijst, en gesprekken met (lig)fietsers durf te trekken:
- Een onderhoudsarme fiets bestaat al, maar is of duur of draagt niet de juiste imago gevoelige componenten met zich mee. En de naaf en de trommelrem kunnen alleen het imago van een fiets onbeschadigd laten als ze niet te zien zijn.
- Wat het ligfietsen betreft zal het boodschappenfietsimago van de trommeltjes en naaf, pas veranderen als er een trommelrem wordt gemonteerd op een M5. (Dat is trouwens al eens gebeurd gebiedt de eerlijkheid te zeggen) En dan het liefst in de hippe hemelblauwe kleur van de M5 fiets zelf. Of als het volgende sneldsnelheidsrecord wordt verreden met een naaf.
- Als je lak hebt aan het imago van je fiets, gewoon lui bent en niet te veel wilt prutsen, evt snelhuidsverlies accepteert als een noodzakelijk euvel. Eens uitgerekend hebt hoeveel tijd het kost om je onderhoud te doen van je derrailleur tov het snelheidsverlies van je naaf en trommel. Blijf of ga met een naaf en trommel rijden. En zolang M5 (of een andere fietsfabrikant) geen wereldrecord rijdt met deze componenten en dus een ommekeer in het imago niet komt, blijf je als ligfietser een rare bonenstaak, iets wat dan ook nog bevestigd wordt door die vreemde uitrusting van je fiets.
